Nu Institutioneel
Impactbeleggen voor pensioenfondsen

 

Pensioenfondsen kunnen nauwelijks nog om de term impactbeleggen heen. Maar wat is het nu precies, hoe pak je deze vorm van duurzaam beleggen aan en hoe voorkom je greenwashing?



Wat is precies impactbeleggen?
Impactbeleggen is een vorm van beleggen met een meetbaar positief effect op milieu en maatschappij. In de breed geaccepteerde definitie zijn er een aantal criteria die een belegging als impact classificeren. Allereerst is er ‘intentionaliteit’: de onderneming (of het project) waarin wordt belegd is er op gericht een positief verschil te maken. Ten tweede is er ‘additionaliteit’: is het kapitaal dat de investeerder verstrekt noodzakelijk om verschil te maken, of gebeurt dat ook als er geen kapitaal wordt verstrekt? Tenslotte is er ‘meetbaarheid’: het is van belang te kunnen meten wat de behaalde duurzame resultaten zijn.

Het kan overigens best lastig zijn invulling te geven aan deze drie criteria. Daarom is het voor pensioenfondsen belangrijk zich niet blind te staren op de definitie van impactbeleggen, maar zelf kleur te geven aan wat impact voor het fonds als investeerder betekent. Voor de meetbaarheid is het van belang een haalbare doelstelling te definiëren. De bijdrage aan Sustainable Development Goals (SDG’s) is tegenwoordig behoorlijk goed te meten, maar de daadwerkelijke positief behaalde impact is vaak slechts voor een deel van de portefeuille te bepalen. De ‘real world impact’ is nóg een brug verder. Kortom, de definitie van wat er gemeten gaat worden is belangrijk en dient zo expliciet mogelijk te worden vastgelegd. 

Is impactbeleggen relevant voor pensioenfondsen?
Duurzaamheid is een veelbesproken en groot thema binnen de pensioensector. De afgelopen jaren is vanuit pensioenfondsen de aandacht voor duurzaam beleggen sterk gegroeid. Ook de deelnemers lijken het in toenemende mate belangrijk te vinden dat hun pensioenfonds zich inzet voor een leefbare samenleving, nu en in de toekomst. Wij zien impactbeleggen als een vergaande vorm van duurzaam beleggen en daarmee als een variant die moet worden afgewogen versus andere mogelijkheden binnen duurzaam beleggen. Voorbeelden zijn uitsluiten, engagement met bedrijven of managers en best-in-class beleggingen.

Impactbeleggen is vooral geschikt wanneer het pensioenfonds daadwerkelijk een positieve bijdrage wil leveren; of anders gezegd: maatschappelijk rendement wil genereren. Idealiter gaat het maatschappelijk rendement hand in hand met financieel rendement. Door te investeren in ondernemingen die aansluiten op de huidige economische trends is dat goed mogelijk.

De drie belangrijkste economische trends die wij momenteel zien zijn technologische vernieuwing, de veranderende socio-demografie (vergrijzing) en de overgang naar een duurzame samenleving. Deze wereldwijde trends leveren beleggingsthema’s op zoals digitale veiligheid, schone energie, duurzame voedselvoorziening en schoon water. Een voorbeeld van een bijdrage aan duurzame voedselvoorziening is een belegging in de categorie landbouwgrond.

Hoe moet een pensioenfonds impactbeleggen aanpakken?
Om de juiste afwegingen te maken is het handig een aantal stappen te doorlopen. Dat begint bij (1) het vaststellen van een aantal beleggingsthema’s. Hiervoor kunnen de economische trends zoals hierboven geschetst het uitgangspunt vormen, maar het is ook belangrijk te bepalen welke thema’s mogelijk bij het pensioenfonds en haar deelnemers passen. 

Vervolgens is het zaak te bepalen in (2) welke categorieën het fonds wil beleggen. De categorieën moeten passend zijn binnen een bredere portefeuillecontext en aansluiten bij de uitgangspunten en beleggingsovertuigingen van het fonds. Een onderdeel van de vraag in welke categorie het fonds wil beleggen is (3) welke horizon er voor dit deel van de beleggingsportefeuille geschikt is. Is er ruimte en bereidheid te alloceren naar een illiquide categorie of gaat de voorkeur uit naar een liquide belegging? Welk deel van de portefeuille wenst het fonds in te zetten voor impactbeleggingen? Om in te kunnen schatten welke mate van impact realistisch is met verschillende beleggingsstijlen en beleggingshorizonnen helpt een schets te maken van de (4) impactmogelijkheden per beleggingscategorie. Als laatste zijn er (5) randvoorwaarden waar naar gekeken dient te worden, zoals kosten en de impact op het governancebudget van het fonds.
Welke beleggingsstrategieën zijn bruikbaar voor impactbeleggen?
De afgelopen jaren zijn de mogelijkheden om ESG-impact via beleggingen te realiseren sterk toegenomen. Dit geldt voor zowel actieve als passieve oplossingen als voor liquide en illiquide beleggingsstrategieën. Bij passieve oplossingen groeit de belangstelling voor het bouwen van duurzame indices op maat, waarbij het pensioenfonds haar eigen thema’s (deels) kan laten terugkomen in de vorm van geselecteerde SDG’s. In een dergelijke maatwerkindex worden vaak over- en onderwegingen toegepast op ondernemingen die positief of negatief bijdragen aan de gekozen SDG’s.

Ook binnen actieve liquide oplossingen is met thematisch SDG-beleggen impact te behalen. Waar de passieve oplossingen vaak in relatief veel ondernemingen beleggen, verschuift de aandacht binnen actieve oplossingen meestal naar een geconcentreerde portefeuille met daarin enkel bedrijven die producten en diensten aanbieden met een vergaande positieve impact op mens en milieu. 

De meeste impact is wat ons betreft te behalen binnen illiquide categorieën. Beleggingsoplossingen binnen dit spectrum hebben de grootste kans aan te sluiten bij de eerder genoemde criteria voor impactbeleggen. Een belegger moet zich bij illiquide beleggingen al snel vijf tot tien jaar committeren en dit biedt de mogelijkheid daadwerkelijk verschil te maken. Categorieën waaraan gedacht kan worden zijn landbouwgrond, vastgoed en infrastructuur, ook wel aangeduid als real assets. Beleggingen binnen landbouwgrond kunnen bijdragen aan het tegengaan van ontbossing en biodiversiteit bevorderen. Infrastructuur biedt mogelijkheden voor hernieuwbare energie zoals windmolenparken en zonneweides, maar richt het vizier ook op de verduurzaming van bestaande assets. Als laatste kunnen investeringen in vastgoed bijdragen aan energiezuinige gebouwen, circulair materiaalgebruik en betaalbaarheid van woningen.

Impactbeleggen mag nobel zijn, er zijn valkuilen. Waarop moet een pensioenfonds opletten?
Een mogelijke valkuil is het benaderen van impactbeleggen als een aparte beleggingscategorie. Dit leidt tot het risico dat het fonds in categorieën terecht komt die onvoldoende aansluiten bij de uitgangspunten en criteria van het pensioenfonds. Een integrale aanpak voorkomt dit. Beoordeel de beleggingscategorieën zoals gebruikelijk en neem daarin de mate waarin impact is te maken binnen de categorie mee als criterium. Voor de selectie van een beleggingsoplossing is een uitgebreide impact due diligence, waarbij diepgaande vragen worden gesteld over intentionaliteit, additionaliteit en meetbaarheid, noodzakelijk. Impact is almaar vaker een modewoord en daarmee ligt het gevaar van ‘greenwashing’ op de loer.

Op woensdag 6 september organiseert Van Lanschot Kempen het seminar Impact, waarin geschetst wordt hoe u als institutionele belegger kunt bijdragen aan een duurzame wereld. Het seminar vindt plaats in Zeewolde op de biologische boerderij De Beleving. Het programma vindt u hieronder. Interesse? Aanmelden kan via deze link.

Het programma
13.15 uur Ontvangst met lunch
13.45 uur Welkomstwoord door Van Lanschot Kempen
13.50 uur Welke systeemdrivers duwen de wereld de verkeerde kant op en wat kunnen we er tegen doen? (Babette Porcelijn, Think Big Act Now)
14.30 uur Hoe impactvol rendement te realiseren? (Wilse Graveland, Hoofd Fiduciair Management Van Lanschot Kempen)
15.00 uur Pauze
15.15 uur Parallelsessies (2 ronden van 30 minuten):
A: Rondleiding in de biologische boerderij (Gerjan Snippe, CEO Bio Brass)
B: Beleggen in landbouwgrond (Richard Jacobs, co-head Private Markets Van Lanschot Kempen)
16.15 uur Impact in oorlogstijd (Victoria Koblenko, Nederlandse actrice, presentatrice en columniste van Oekraïense komaf)
16.45 uur Afsluitende borrel
17.45 uur Einde programma