Hoe vertrouwd is aangetrouwd? Regel het in een familiestatuut

Betrapt u zichzelf ook wel eens op het vooruitschuiven van complexe familievraagstukken? Vindt u het ook makkelijker om erop te vertrouwen dat het vanzelf wel goed komt of te denken dat u nog tijd genoeg heeft om daar later over na te denken? U bent in goed en groot gezelschap. Wekelijks geven klanten aan dit als ouders een moeilijk onderwerp te vinden.

Een voorbeeld van zo’n vraagstuk is: ‘welke rol spelen de aangetrouwde kinderen in het familievermogen?’ Soms is via een testament of schenkingsakte ooit al vastgelegd dat de ‘koude kant’ uitgesloten is van toekomstige eigendomsoverdracht. Maar vaak heeft men nog nooit het gesprek over het familievermogen gevoerd met de kinderen, dus ook niet over de gevolgen van dergelijke keuzes. En juist het voeren van gesprekken met betrokken familieleden geeft zoveel inzicht, neemt zorgen weg en beperkt wederzijds wantrouwen en miscommunicatie door uiteenlopende verwachtingen. 

Met een familiestatuut kunnen de resultaten van deze gesprekken vervolgens worden vastgelegd. Een familiestatuut komt tot stand na een aantal familiegesprekken (eventueel onder begeleiding) waarbij visie en afspraken worden vastgelegd over hoe u als familie met het vermogen wilt omgaan. In deze blog sta ik aan de hand van twee voorbeelden stil bij een belangrijk onderwerp in een familiestatuut, de rol van aangetrouwden. 

Bent u ondernemer? En ziet u misschien wel een rol weggelegd voor uw schoonkinderen als werknemers, maar bent u terughoudender deze ook te zien als toekomstige aandeelhouders? Heel begrijpelijk. Maar dit kan later ook onbedoelde gevolgen hebben, zoals blijkt uit mijn eerste voorbeeld hieronder.

Een tijdje geleden sprak ik een echtpaar van wie de vrouw mede-eigenaar was van een bloeiend familiebedrijf, waarin haar echtgenoot zich zijn leven lang als werknemer een slag in de rondte had gewerkt. Het bedrijf werd verkocht en de echtgenoot, die een substantieel aandeel had geleverd aan de groei van deze mooie onderneming, stond met lege handen. Waarom? De vader van de vrouw bleek lang geleden de koude kant buiten spel te hebben gezet. Van een warme familieband was daarna geen sprake meer. Integendeel, inmiddels was het vriespunt bereikt. Of dit ooit nog goed komt, valt te betwijfelen. Extra wrang is dat men zich vaak pas achteraf beseft dat het echte pijnpunt niet in de portemonnee zit, maar in de familieverhoudingen. Vaak concentreert men zich op de fiscale en juridische regelingen zonder elkaar als familie te betrekken. Tijdig en regelmatig opnieuw specifieke aandacht geven aan de rol van de partners had ook hier veel persoonlijk leed kunnen voorkomen. 

Als u geen ondernemer bent, maar als familie wel de zorg heeft voor een substantieel familievermogen dat naar verwachting generatie-overstijgend zal zijn, dan vraagt u zich vast ook wel eens af wie dit gaat besturen als u dit zelf niet meer kunt of wilt. Uw familievermogen bestaat waarschijnlijk uit verschillende vermogensbestanddelen, zoals uw woonhuis, vakantiehuis, verhuurd vastgoed, beursgenoteerde beleggingen, private equity, vorderingen of een kunstverzameling. Kan dit vermogen vanzelf in stand blijven? U weet wel beter. Hiervoor is kennis en expertise nodig. Maar ook betrokkenheid en vertrouwen. Zowel van en in de verantwoordelijke bestuurders en/of eigenaren als in de adviseurs die u als familie het vertrouwen geeft om uw familie hierbij te begeleiden. Dit kan ik het beste toelichten aan de hand van een tweede voorbeeld.

Onlangs ontmoette ik een schoonzoon, die al jaren de zaken voor het familievermogen van zijn schoonfamilie regelt. Dat vertrouwen is hem jaren geleden door zijn inmiddels overleden schoonvader geschonken. Vaak is dit een reden om alarmbellen af te laten gaan: slechts één persoon bevoegd én zonder toezicht. Maar hier is het juist indrukwekkend om te zien hoe de schoonzoon aan deze taak invulling geeft. Nauwkeurig, bedachtzaam, respectvol, eerlijk en betrouwbaar informeert hij periodiek alle betrokkenen over hun omvangrijke gezamenlijke belangen. Met vooruitziende blik overdenkt en anticipeert hij in overleg met de familie op toekomstig bestuur als hij het niet meer zelf kan doen. Kortom, een ideale schoonzoon die je iedere familie toewenst. 

Schoonzoon en ik filosofeerden onder andere over de vraag hoe de volgende, inmiddels jongvolwassen, generatie te betrekken. Daarbij belichtten we de toegevoegde waarde van een familiestatuut en hoe dit een prachtig bindmiddel kan zijn om als familie samen het fundament van de familie en het familievermogen verder te verstevigen en de toekomstige koers te bepalen. 

Kunnen we concluderen dat we altijd de schoonzoon of -dochter in volle omvang moeten omarmen? Daar zijn natuurlijk grenzen aan. Iedere familie en ieder familielid is uniek en verdient maatwerk.

Voor die families die deze weg al bewandelden, blijkt het steeds weer waardevol om als familie samen in gesprek en aan de slag te gaan. Het hoeft niet altijd fout te gaan zoals in mijn eerste voorbeeld en het gaat ook niet altijd goed zoals in het tweede voorbeeld. Niet iedere familie heeft een ideale schoonzoon of -dochter. In ieder geval kan een tijdig opgesteld familiestatuut de schade beperken en ondersteunen bij het varen van de gezamenlijk uitgezette koers. Welke rol bij de schoonfamilie past, kan daarbij op respectvolle manier met elkaar worden besproken en worden vormgegeven.  Het is goed om u te realiseren dat partners in ieder geval van invloed zijn. Ze maken immers deel uit van uw familiesysteem, van de gezinnen van uw kinderen en als (stief)ouder van uw kleinkinderen. Er op deze wijze naar kijken, helpt vaak al om genuanceerde(r) oplossingen te vinden voor de best passende rol.