Schenken met behoud van zeggenschap? Overweeg het familiefonds

Veel van onze relaties hebben de behoefte om het opgebouwde vermogen bijeen te houden en, met behoud van zeggenschap, over te dragen naar de volgende generatie(s). Het familiefonds is daar een goed instrument voor.

Sinds 2018 besteedt Van Lanschot Kempen in de maand november in een aantal blogs aandacht aan het onderwerp ‘schenken’. In 2018 stond de schenking aan kinderen centraal, in 2019 de schenkingen aan goede doelen en in 2020 de schenking aan kleinkinderen. Dit jaar is het thema ‘schenken met behoud van zeggenschap’.

Bij een familiefonds wordt het over te dragen vermogen ingebracht in een fonds voor gemene rekening (FGR). Daarmee wordt een scheiding aangebracht tussen de zeggenschap over het vermogen en het economisch belang ervan. Het familiefonds kent drie partijen: de participanten, de beheerder en de bewaarder.

Voor de functie van de beheerder en bewaarder van het fonds wordt meestal bij de notaris een stichting opgericht. Het bestuur van deze stichting heeft de zeggenschap over het vermogen. In eerste instantie zult u als oprichter van het familiefonds waarschijnlijk het bestuur vormen, al dan niet samen met uw partner en/of vertrouwenspersonen. Als u dat wilt, kunt u ook al uw kind(eren) in het bestuur opnemen. In de statuten neemt u ook een regeling op hoe in de opvolging van het bestuur wordt voorzien. De continuïteit van het familiefonds is hiermee gewaarborgd, zelfs na uw overlijden.

De participanten (dat zijn uw (klein)kinderen en uzelf, zolang u ook nog participaties hebt) hebben het economisch belang van het vermogen, maar kunnen in principe niet zelf over het vermogen beschikken. De zeggenschap ligt immers bij het bestuur van de stichting. Deze beslist over de invulling van het vermogen. Daarnaast beslist het bestuur of er een uitkering aan de participanten wordt gedaan of dat een participant participaties kan inruilen voor geld. Overigens kunt u in de fondsvoorwaarden opnemen dat de participanten in bepaalde gevallen recht hebben op een uitkering of op inruil, bijvoorbeeld bij de aankoop van een woning, het volgen van een studie of het starten van een onderneming. Ook zal het fonds meestal een uitkering doen om de belasting te kunnen betalen die een participant verschuldigd is over de participaties.

Door (een deel van) uw vermogen in te brengen in een familiefonds voorkomt u dat dit door schenking of vererving versnippert. In een schenkingsplan kunt u het vermogen gefaseerd overdragen door jaarlijks participaties te schenken. Daarnaast kan het voordelig zijn om met een groter vermogen te beleggen, denk bijvoorbeeld aan lagere beleggingskosten en andere investeringsmogelijkheden. In sommige gevallen geldt er ook een btw-vrijstelling voor het vermogensbeheer of de beleggingsadviesvergoeding die een bank in rekening brengt.

Het familiefonds is in de meeste gevallen fiscaal transparant. De deelnemers worden voor de inkomstenbelasting belast voor hun participaties. In welke box de participaties belast worden, is afhankelijk van het soort vermogen dat in het familiefonds is ondergebracht. Als dat bijvoorbeeld effectenportefeuilles of verhuurd onroerend goed betreft, worden de participaties bij de deelnemers voor hun aandeel in het familiefonds in box 3 belast. 

De stichting die het familiefonds beheert wordt ingeschreven in het Handelsregister, maar hoeft haar cijfers (nog) niet te publiceren. Er ligt een wetsvoorstel waarin ook stichtingen een publicatieplicht krijgen, maar dat is alleen toegankelijk voor bevoegde instanties. Bovendien heeft de stichting geen eigen vermogen, dit wordt immers gehouden ten behoeve van de participanten.

Er ligt een wetsvoorstel waarin het familiefonds in het UBO-register voor trusts en soortgelijke juridische constructies wordt opgenomen. Daarmee worden bepaalde gegevens van de participanten openbaar. De omvang en samenstelling van het familiefonds worden echter niet zichtbaar.

Uw private banker bespreekt graag de mogelijkheden met u. Met Vermogenshorizon kunnen we inzichtelijk maken wat de invloed van schenken is op uw vermogen. Ook een gesprek met uw kinderen over het overdragen van vermogen naar de volgende generatie past binnen onze dienstverlening.

Geschreven naar de stand van zaken op 22 november 2021.