Wie benoemt u tot voogd voor uw minderjarige kinderen?

In sommige situaties is het verstandig of misschien zelfs noodzakelijk om een vertrouwenspersoon te benoemen, die (in de toekomst) bepaalde (financiële) zaken voor u of uw familieleden kan regelen. In welke situaties is dat belangrijk en waar moet u dan op letten? Van Lanschot Kempen besteedt in vier blogs achtereenvolgens aandacht aan het benoemen van een executeur in uw testament, een bewindvoerder, een voogd en tot slot een gevolmachtigde in uw levenstestament. In deze derde blog staat het benoemen van een voogd voor uw minderjarige kinderen centraal.

Overlijden u en uw partner voordat uw kinderen meerderjarig zijn en heeft u zelf geen voogd benoemd*? Dan bepaalt de rechter wie de voogd van uw kinderen wordt. De rechter zal een voogd benoemen waarvan hij denkt dat deze persoon geschikt is om de voogdij uit te oefenen. Het kan gebeuren dat de rechter iemand tot voogd benoemt die u zelf nooit gekozen zou hebben. Ook is het mogelijk dat de rechter een voogdij-instelling aanwijst in plaats van een privépersoon**. U kunt er daarom beter voor kiezen om zelf een voogd te benoemen in uw testament. Maar wie benoemt u en welke bevoegdheden geeft u de voogd? En is het mogelijk om ook zonder notaris een voogd te benoemen? Ik bespreek hieronder vijf aandachtspunten.

* Als een ouder als eerste komt te overlijden is er geen voogd nodig, tenzij de langstlevende ouder het ouderlijk gezag niet heeft.
** Volgens de wet moet een voogd meerderjarig zijn en hij mag niet aan een geestelijke stoornis lijden of onder curatele staan.

Iedere minderjarige in Nederland staat onder gezag of voogdij. Gezag wordt uitgeoefend door ouders. De voogdij door een niet-ouder, bijvoorbeeld een familielid of een pleegouder. Als er geen ouder meer is die belast is met het gezag, dan moet er een voogd worden benoemd. Een voogd wordt benoemd door de rechter, tenzij de ouder zelf een voogd heeft benoemd. Naast het verzorgen en opvoeden van de minderjarige is de voogd normaal gesproken verantwoordelijk voor het financiële beheer van het vermogen. Dit laatste is alleen anders als er een bewindvoerder is benoemd.

De verplichting van de voogd beperkt zich in die situatie tot de verzorging en opvoeding van de minderjarige, die past bij het vermogen. De voogdij begint nadat de ouder(s) is/zijn overleden en er geen met gezag belaste ouder meer is. De voogdij eindigt als het kind 18 jaar wordt.
U kunt zelf alleen een natuurlijk persoon als voogd benoemen. Als de rechter een voogd benoemt, kan de voogd ook een gecertificeerde instelling zijn.

U kunt een voogd benoemen in een testament, dat u laat opstellen door een notaris. Sinds 2014 is het ook mogelijk de voogdij te regelen zonder dat u naar de notaris moet. U kunt een voogd aanwijzen door een aantekening in het gezagsregister. Het aanwijzen van een voogd in het register brengt geen kosten met zich mee. U regelt dit via het digitale formulier voor ‘Voogdij na overlijden’ op de website Rechtspraak.nl.

De beoogde voogd hoeft zijn benoeming niet te aanvaarden. Het is daarom goed om ook al een opvolgend voogd te benoemen als de eerste voogd niet kan of wil aanvaarden. Heeft de voogd de benoeming geaccepteerd? Dan is hij of zij verantwoordelijk voor de verzorging en de opvoeding van de kinderen. Dat wil niet zeggen dat de voogd dat daadwerkelijk zelf moet doen. De kinderen kunnen ook in een ander gezin worden opgevoed, maar de voogd is dan  verantwoordelijk en houdt het toezicht. Voor de kosten van het levensonderhoud kan de erfenis die de kinderen hebben gekregen worden aangewend. Anders dan de ouders, hoeft een voogd niet zelf bij te dragen in de kosten van verzorging en opvoeding.

Maar dit is anders als er twee voogden benoemd zijn die samen de voogdij uitoefenen. In die situatie moeten de voogden de kinderen gezamenlijk verzorgen en opvoeden. De kosten voor het levensonderhoud van het kind worden dan betaald door de voogden zelf. 

De voogd is ook verantwoordelijk voor het beheer van het vermogen van het minderjarige kind. Als het kind 18 jaar wordt, is het zelfstandig verantwoordelijk voor het eigen vermogen. Als u wilt dat uw kind pas op latere leeftijd de beschikking over uw erfenis krijgt, is het verstandig om naast de voogdij ook de bewindvoering vast te leggen. De voogd en de bewindvoerder mogen ook dezelfde persoon zijn. Een bewindvoerder benoemen naast een voogd kan overigens alleen in een testament, dat kan niet via het gezagsregister.

U kunt overwegen de voogd een beloning te geven voor zijn werkzaamheden. De beloning is voor de voogd belast in box 1 van de inkomstenbelasting. Het alternatief is om de voogd een legaat te geven onder de voorwaarde dat het voogdijschap geaccepteerd wordt. Een legaat is maximaal belast met 40% erfbelasting en dit kan dus minder zijn dan het hoogste tarief  (49,5%) in de inkomstenbelasting. 

Van Lanschot Kempen helpt u graag bij uw vragen rondom het benoemen van een voogd. Neemt u daarvoor contact op met uw private banker. Weet u wie u wilt benoemen als voogd? Overweeg dan de mogelijkheid van het gezagsregister of neem contact op met uw notaris. 

Dit is de derde blog in een serie over het benoemen van vertrouwenspersonen. In de eerste twee blogs behandel ik het benoemen van een executeur in uw testament en het aanstellen van een bewindvoerder . In de laatste blog bespreek ik het benoemen van een gevolmachtigde in uw levenstestament. 

Geschreven naar de stand van zaken op 17 februari 2023.